SWAP Nedir? Ne Anlama Gelir?

Geçtiğimiz haftalarda ekonomi medyasının en fazla konuştuğu konuların başında ‘Swap’ vardı. Bir anda herkes ‘Swap nedir?’ diye aramaya başladı, gazetelerin ekonomi sayfaları ‘Swap’ yazmaya, televizyonlar ekonomi programlarında ‘Swap’ konuşmaya başladılar. Başladılar çünkü Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), önce dört ülke; Tokyo, Londra, Katar ve Çin ile ‘Swap’ görüşmeleri yürüttüğünü açıkladı. Ardından da bu ülkelerden 1 tanesi yani Katar ile ‘Swap Tadil Anlaşması’ yaptığını duyurdu. Peki, ama gerçekten nedir Swap? Örneğin sadece sözlük anlamı nedir? Türkçe karşılığı nedir? Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası neden Swap yapmaya ihtiyaç duydu? O halde Swap anlaşması, Swap Tadil Anlaşması ne anlama geliyor olabilir? Tüm bu soruların cevabını bu yazımızda basit ve anlaşılır şekilde anlatmaya çalışacağız.

Terimler Sözlüğü ‘nü kullanın!

Bu soruların cevapları için bakacağımız yer yine Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası. Bunun için TCMB’nin internet sitesindeki ‘Terimler Sözlüğü ‘nü kullanabiliriz. Bakın, biz oradaki sözlükte önce S’ harfinden ‘Swap’ sözlüğünü arattık ancak bulamadık. TCMB doğru bir şekilde ne yapmış? Swap sözcüğünün Türkçe karşılığına yer vermiş. Nedir o? Takas. Yani sözlüğün ‘T’ harfine gitmemiz gerekiyor. Bunu yaptıktan sonra Swap sözcüğünün Türkçe karşılığı olan ‘Takas’ı burada bulabileceksiniz.

TCMB’nin Swap Tanımı:

Sizin de artık anlayacağınız üzere Swap kelimesinin Türkçe karşılığı ‘Takas’ demektir. Siz de eğer TCMB’nin Terimler Sözlüğü ‘nü kullanırsanız, doğrudan ‘Takas’ kelimesine gidebilirsiniz. İşte bunu yaparsanız benim gibi karşınızda şu açıklamayı bulacaksınız:

“İki tarafın bir varlık veya yükümlülüğe bağlı olan nakit akışını aralarında değiştirdikleri işlemdir.” Bu demek oluyor ki: Swap işleminde 2 tarafa vardır ve bu taraflar bir varlık veya yükümlüğe bağlı olan nakit akışlarını aralarında değiş-tokuş etmektedirler. Sonuçta yapılan bu işleme verilen isim Swap yani Takastır.

Swap örneği ne olabilir?

TCMB’nin Terimler Sözlüğü ’nün Swap tanımı açıklamasında şu örnek yer alıyor:

“Örneğin on yıllık sabit faizli borca sahip bir firma ile benzer ancak dalgalı faizli borca sahip bir firma birbirlerinin yükümlülüklerini değiştirebilir.”

Burada verilen örnek bir faiz swap işlemidir. Bu tanımdan da anlaşıldığı üzere finansal piyasalarda farklı türde Swap’lar yapılmaktadır. En fazla kullanılan Swap türleri: Para Swap’ı, Faiz Swap’ı ve Çapraz Döviz Swap’ıdır. TCMB’nin kullandığı örnek Faiz Swap örneğidir. Şimdi gelin Faiz Swap’ının tanımını hem de diğer iki Swap türünü açıklayalım:

Para Swap’ı nedir: Tarafların önceden anlaştıkları oran ve koşullarda belirli miktardaki para birimlerini değiştirmek suretiyle gerçekleştirdikleri işlemlerdir.

Faiz Swap’ı nedir: Gösterge bir anapara tutarı üzerinden farklı faiz oranı esaslarına göre hesaplanacak faizlerin iki taraf arasında anlaşılan vadelerde değişimini öngören bir sözleşmedir. Bu sözleşmede, aynı para biriminden olan borçların faiz ödemelerinin yapısı değişmekte, anapara değişimi gerçekleşmemektedir.

Çapraz Döviz Swap’ı nedir: Farklı para birimleri ve farklı faiz yapısı üzerine (sabit veya değişken) borçlanan taraflar, diğer tarafın borcuna ilişkin anapara ve faiz ödemelerini yerine getirmek üzere anlaşarak gerekli yükümlülüğü yerine getirirler.

Swap işlemi ne işe yarar?

Peki, şimdiye kadar Swap nedir açıkladık, farklı Swap türleri olduğunu öğrendik ve bunların tanımlarını yaptık. Peki Swap neden yapılıyor? S

wap işlemleri ile ne hedeflenmektedir? Gelin yine TCMB’nin Terimler sözlüğüne gidelim. Bakın sözlüğe göre Swap işleminin hedefi nedir?

“Swap işlemlerinde, faiz oranları ile döviz kurlarındaki değişmeler sonucunda ortaya çıkan riski en aza indirmek amaçlanmaktadır.” Açıklamadan da anlaşıldığı üzere Swap işlemlerinde, faiz oranları ile döviz kurlarındaki değişmeler sonucunda ortaya çıkan riski en aza indirmek hedefleniyor.

TCMB 20 Mayıs 2020’de ne yapmıştı?

Bunu da öğrendiğimize göre şimdi Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın 20 Mayıs 2020’de yaptığı basın açıklamasına gidelim. TCMB, o tarihte, “TCMB ile Katar Merkez Bankası arasında İmzalanan Swap Tadil Anlaşmasına İlişkin Basın Duyurusu” başlıklı bir açıklama yayımladı. Bakın bu açıklamada ne dedi:

“Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ve Katar Merkez Bankası arasında 17 Ağustos 2018 tarihinde imzalanan ikili para takası (swap) anlaşması tadil edilmiştir. Yapılan değişiklikle swap anlaşmasının tutarı 5 milyar ABD doları karşılığı Türk lirası ve Katar riyalinden 15 milyar ABD doları karşılığı Türk lirası ve Katar riyaline yükseltilmiştir. Para takası anlaşmasının temel hedefi yerel para birimleri üzerinden gerçekleştirilen ticareti kolaylaştırmak ve iki ülkenin finansal istikrarına destek sağlamaktır.”

Bu açıklamadan anlaşıldığı üzere TCMB ile Katar Merkez Bankası arasında zaten var olan Para Swap (Takas) anlaşması güncellenmiş ve böylece yeni anlaşma ile Swap tutarı, 5 Milyar Dolardan 15 Milyar Dolara yükseltilmiştir.

TCMB neden Swap yapmaya ihtiyaç duydu?

Peki, yazımızı toparlamak için şu soruyu soralım. Swap, TCMB’nin gündemine neden yeniden geldi ve sonuçta Swap neden gündem oldu. Kısaca Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası neden Swap işlemi yapmaya ihtiyaç duydu. TCMB’nin açıklamasından öğrendiğimize göre swap anlaşmanın tutarının yükseltilmesiyle Türkiye ve Katar arasındaki karşılıklı ticarette yerel para birimleri üzerinden gerçekleştirilen ticareti kolaylaştırmak, daha basit olarak söylersek yerel paranın kullanımını kolaylaştırmak hedeflendi.

Bu yazımızda Swap nedir, Swap türleri nelerdir, neden Swap yapılır temel sorularının cevaplarını vermeye çalıştık. Şimdi, son olarak Swap işleminin avantajları- yani faydaları- dezavantajları yani zararları nelerdir? Swap’ın kullanım alanları nelerdir? Swap işlemlerine konu olan taraflar sıklıkla hangi kuruluşlardır? gibi bazı temel soruları soracağız ve madde madde bunları sıralayacağız. Böylece Swap konulu dosya yazımızı tamamlamış oluyoruz.

Swap işleminin avantajları nelerdir?

1. Kredi arbitrajı sayesinde işletmeler, fonlama maliyetlerini azaltabilir.

2. İşletmelerde etkin aktif ve pasif yönetimi sağlar.

3. Farklı piyasalara erişim imkânı sağlar.

4. Yeni kredi kullanma maliyetinin altında bir maliyetle yeni kaynaklara ulaşım imkânı sağlar.

5. Farklı vadelerle sözleşme imkânı sağlar.

6. Ticari sırları korumaya imkân verir.

7. Üstlenilmiş olan riskleri azaltıcı veya ortadan kaldırıcı etki yaratır.

Swap işleminin dezavantajları nelerdir?

1. Kredi, faiz ve kur riski tamamen ortadan kalkmaz.

2. Resmi ve organize bir piyasası bulunmamaktadır.

3. Sözleşmelerin belirli bir standardı bulunmamaktadır.

Swap’ın kullanım alanları nerelerdir?

1. Aktif getiri oranlarını yükseltmek.

2. Kaynak kullanım maliyetlerini düşürmek.

3. Risk yönetimi.

4. Arbitraj ve alım-satımıdır.

Genellikle swap işlemlerine taraf olan kuruluşlar hangileridir?

1. Uluslararası kurumlar

2. Merkez bankaları

3. Çokuluslu şirketler

4. Yerel yönetimler

5. Uluslararası fonlar

6. İhracatçı-İthalatçı kuruluşlar

7. Bankalar